Ўзбек ошхонаси Марказий Осиёдаги энг ранг-баранг таомлардан биридир. Бу ерда ҳақиқий гурманлар ва шарқона меҳмондўстликни билувчилар учун таомлар тайёрланади. Минтақанинг ўтроқ ва кўчманчи халқларининг асрлар давомида йиғилган ошпазлик анъаналари бугунги кунда барчамиз учун ўзбек ошхонасининг мазали таомларидан ягона ва тушунарли рецепт бошқотирмасига жамланган.

Ўзбек нонуштаси - нонушта. Қадимдан ўзбеклар эрта тонгдан дастурхонга янги пишириқ ва қаймоқ бериб келишган. Янги қаймоқли тандирдан тайёрланган иссиқ торт, асал ёки тозаланган шакар қўшилган иссиқ чой, мевалар ёки қуритилган мевалар ҳар қандай ўзбек оиласида эрталабки таомнинг асосидир. Ўзбек нонуштаси итальян, француз ёки турк таомлари билан бир қаторда гастрономик бренд сифатида тан олинган. Ўзбек нонуштаси нафақат таъми, балки мувозанати ва фойдали хусусиятлари билан ҳам ажралиб туради. Анъанавий нонушта менюсида парварда, ҳолва, пашмак, хаштак, нишолда, мўйқалам, шербет, урама, нават шакар, тулумба, пахлава каби миллий ширинликлар ҳам мавжуд. Нонушта учун ичимликлардан яшил ёки қора чой, шунингдек, ширча анъанавий равишда афзаллик берилади.

Ёз ва кузда нонуштанинг асосий элементлари иссиқ кек билан истеъмол қилинадиган мазали мевалардир. Узум ва кек дуэти айниқса машҳур. Шундай қилиб, ўзбек нонуштаси халқнинг менталитети ва маданиятини акс эттиради, ўзбек дастархонининг бир қисмидир.

Ўзбек таомларида шўрвалар ва бульонлар муҳим ўрин тутади. Миллий ошлар жуда бой ва қалин. Шўрваларнинг асосий таркибий қисмлари бапран ёки мол гўшти, сабзавотлар - пиёз, картошка, помидор ва бошқалар ва, албатта, анъанавий зираворлар - зира (зирк), қизил ёки қора қалампир, кориандер, дафна япроғи ва бошқалар. Ўзбеклар орасида шўрпа, мастава, машҳурда ва бошқалар машҳур. 

Кўча бўйлаб тарқалган мазали панжара гўштининг таърифлаб бўлмайдиган ҳиди ҳаммага таниш. Гўшт Ўзбекистонда жуда машҳур ва бу эрда унинг кўп қисми тайёрланади. Ва ҳамма биладики, энг мазали гўшт шиш кебаб, шишларда гўшт, яхши маринадланган ва очиқ оловда пиширилган.

Ўзбек кабоблари - бу нафис ва сувли гўшт нимани англатишини билиш учун ноёб имконият. Ҳеч бўлмаганда бир марта хушбўй кабобнинг эриган бўлагини татиб кўрган бўлсангиз, тўхтаб қолишнинг иложи йўқ.Ўзбекистонда кабобнинг кўп турлари пиширилади. Классик ўзбек кабоби - зираворлар ва зираворлар билан тўғри маринадланган, думбанинг кичик бўлаклари (қўзичоқ ёғи) билан тўлдирилган энг юмшоқ гўшт. Бу кабоб, қоида тариқасида, қўзичоқдан тайёрланади. Аммо кабобнинг бошқа турлари ҳам бор: жигар кабоб (мол жигари кабоби), товуқ кабоби (товуқ), Бешпанжа (бир вақтнинг ўзида бешта шиш пайдо бўлади), чорви кабоб (эритилган ёғ билан қопланган гўшт). Лекин энг кенг тарқалган шиш кебаб ва маҳаллий аҳолининг севимлиси - Кийма шиш кебаб. Бу майдаланган қўзичоқ шиши. Гўшт оғизда эрийди ва ёқимли таъм қолдиради. Қаттиқ қовурилган қобиқдаги эластик гўшт тильда милтиллайди, пиширилган думбанинг ажойиб таъми ва ажойиб зираворлар гулдастасига эга.

Палов - Ўзбекистоннинг анъанавий таомидир. Бу мазали таом жуда оддий ингредиентлардан тайёрланади: гуруч, гўшт, зираворлар, сабзи ва пиёз. Палов кундалик ва байрам таоми сифатида - айниқса тўй, зиёратдан қайтиш, бола туғилиши, юбилей, дафн маросими каби тадбирларда, шунингдек, муҳтожларга ёрдам сифатида тақдим этилади. Ўзбек палови шарқона таомларни билувчилар ва ҳақиқий гурманларнинг таомидир. Дунёда 100 дан ортиқ палов рецептлари мавжуд бўлиб, Ўзбекистон ўзининг имзо версиялари билан мақтаниши мумкин. 

Ўзбекистоннинг ҳар бир ҳудудида палов ўзига хос рецепт бўйича тайёрланади. Масалан, Тошкентда байрамона «Байрам ош» паловини тайёрлашса, Андижонда паловга узум баргидан «Қоваток палов» карам булонини қўшишни яхши кўрадилар, Хивада паловнинг энг деистик вариантини Хоразмдаги «Чалов» тайёрлайдилар. 2016 йилда палов тайёрлаш маданияти ва анъаналари ЮНEСКОнинг Номоддий маданий мероси Репрезентатив рўйхатига киритилган.

Ўзбек сомсаси каби нозикликка қарши туришнинг иложи йўқ. Самсани бемалол ўзбек халқининг фахри деб аташ мумкин. Мазали, хушбўй, иссиқ, меҳр билан пиширилган самса ўзбек дастурхонида алоҳида ўрин тутади. Самсанинг бир неча ўнлаб навлари мавжуд бўлиб, улар бир-биридан нафақат рецепт ва тўлдиришда, балки характерли пишириш технологиясида ҳам фарқланади. Одатда у майда туғралган гўшт ёки қийма гўшт билан тайёрланади, аммо пломба сифатида қовоқ, исмалоқ, картошка, товуқ гўшти ишлатиладиган оригинал вариантлар ҳам мавжуд. Самса, кек каби, махсус лойдан тайёрланган печда - тандирда пиширилади. Бундай печь ун маҳсулотларига беқиёс таъм ва хушбўйликни беради, шунингдек, барча фойдали хусусиятларни сақлашга имкон беради. Тандирнинг бир нечта турлари мавжуд, энг кенг тарқалганлари вертикал ва горизонталдир.

Самса учун шакллар, ўлчамлар, хамир турларини танлаш ҳайратланарли. Ана шундай дамларда ўзбек халқининг гастрономия санъатида нақадар ижодкор ва маҳоратли эканини англаб етасиз. Бу ерда сиз ярим шарсимон самса, икки жуфт самса, пуф ва қовурилган самса, пиширилган самсадан танлашингиз мумкин. Мамлакатнинг ҳар бир минтақасида самса ўзига хос тарзда яширин ингредиентлар ва катта маҳорат талаб қиладиган махсус маҳорат билан пиширилади. Масалан, бундай самса Жиззах сомсаси каби машҳур - катта, гўштли; Бухоро сомсаси - пиширилган ва учбурчак; Алатская самса - энг нозик хамир ва сувли тўлдириш билан; Қарши сомсаси - бармоқ шаклидаги ва кўриниши нафис; Хоразм сомсаси - қовурилган, қийма билан, кук-сомса - кўкатлар ва исмалоқ билан.

Ўзбекистоннинг ҳар бир ҳудуди ўзига хос гўша, гўзал ва бетакрор табиатга эга ўзига хос заминдир. Ўзбек деҳқонларининг саъй-ҳаракатлари ва ғамхўрлиги туфайли ўзбек унумдор заминида тасаввур қилиб бўлмайдиган илдиз мевалари етиштирилиб, ундан энг мазали ва фойдали салатлар тайёрлаш мумкин.

Ўзбекистонда сабзавотларнинг хилма-хиллиги ҳайратланарли. Аммо, эҳтимол, ҳамма учун энг севимли ва таниқли салат - бу помидор ва пиёзнинг анъанавий салатаси бўлиб, унга болгар ва аччиқ қалампир қўшилади. Ўзбекистонда бундай салат Аччик-чучук деб аталади. Аччик-чучук салатаси энг яхши совуқ таом сифатида хизмат қилади ва иссиқ палов ёки барбекю билан хизмат қилади.

Ўзбекистонликлар совуқ мавсумда Марғилон турпидан салат тайёрлашни яхши кўрадилар. Энг машҳур салатлардан бири анор уруғи билан турп салатаси ёки Анор ва турп салатидир. Салат учун турп ингичка чизиқлар билан кесилади ва анор уруғлари қўшилади. Натижада, салат ёқимли боғловчи ва анорнинг энгил нордонлиги билан олинади. Ушбу салат фойдали витаминлар ва минералларнинг ҳақиқий омборидир. Эрта баҳорда ўзбекистонликлар турп ва тухумдан салат – Турп ва тухум салатини тайёрлашни яхши кўрадилар. Қоида тариқасида, пушти-қизил рангдаги Болгарская навининг турплари салат учун ишлатилади, шунингдек, Маиская нави ҳам салат учун жуда яхши. Натижада, салат турп ва тухумнинг кичик бўлакларидан олинади, ўтлар билан сепилади ва сметана билан зираворланади.

Яна бир витаминли салат карам ва булғор қалампири салатаси – Карам ва қалампир салатидир. Ёг ъбилан суғорилган тўғралган карам ва болгар қалампир аралашмаси асосий таомга қўшимча сифатида ажойиб танлов бўлади. Албатта, буларнинг барчаси Ўзбекистонда татиб кўришга арзийдиган салатлар эмас. Кўринишидан оддий кўринадиган салатларнинг ўзига хос таъми ва хушбўйлиги бор. Гап шундаки, Ўзбекистондаги сабзавотлар экологик тоза маҳсулот ҳисобланади. Иқлим, тупроқ ва сувнинг таркиби туфайли мевалар жуда бой ва мазали. Ўзбекистонда эса зираворлар истеъмол қилишнинг қадимий маданияти мавжуд. Зираворлар ва ўтларни қўшиб, хушбўй моддалар иштаҳани оширади ва идишларни жуда иштаҳани қилади.