Ҳар бир халқнинг маданияти ўзига хос бўлиб, тили, урф-одатлари, турмуш тарзи, ўйинларида намоён бўлади. Маънавий қадриятлар, меъёрлар, ютуқларнинг давомийлигини сақлаш жуда муҳим, чунки бу мерос халқнинг миллат сифатида яшашининг зарурий шартидир. Маълумки, узоқ тарихга эга бўлган жисмоний маданият умумий маданиятнинг таркибий қисми ҳисобланади. Ўзбекистон жамоатчилиги учун ҳам юқори савиядаги спорт ютуқлари, ҳам оммавий жисмоний тарбия ютуқлари муҳим бўлиб, бунда халқнинг ижтимоий хотирасини етказувчи миллий спорт турлари ёрқин таркибий қисм ҳисобланади.

Таъкидлаш жоизки, замонавий спортга йўл миллий ўйинлардан ўтади. Жамият маданий хотирасининг муҳим таркибий қисмига айланган ва замонавий Ўзбекистонда ривожланаётган баъзи анъанавий спорт турларини санаб ўтамиз. 

Шундай қилиб, от спорти жуда машҳур мусобақа тури бўлган ва шундай бўлиб қолади. Масалан, чавандозлардан топқирлик ва эпчилликни талаб қиладиган кўпкари (улоқ) от спорти мусобақасининг бир тури милоддан аввалги 2—3-асрларнинг бошларида шаклланган. Туркий тилларда «кўпкари» номининг этимологик маъноси йўқолиб, анъанавий равишда инвентарь – «улак» номи билан атала бошланди. Юз чавандознинг олдидаги мусобақада улар эчки ёки бузоқнинг тана гўштини ташладилар; чавандозлар жасадни отдан тушмасдан кўтаришга ҳаракат қилишди; вазифа оломондан қочиш, таъқибчиларга қарши курашишдир. Улоқ, аввало, байрам, тўй-маросимларда ўтказиладиган мусобақа, ўйин бўлиб, унга яқин-атрофдаги қишлоқлардан чавандозлар жалб қилинган, қоидаларга кўра икки гуруҳга бўлинган. Натижаларга кўра ғолиблар номи эълон қилинди, уларга совғалар, совғалар (чорва моллари, кийим-кечак, гиламлар, пул мукофотлари ва бошқалар) топширилди. Минг йиллар давомида ўйин халқ асослари билан шаклланган, ривожланган, машҳурликка эришган, миллий анъаналар ва турмуш тарзи билан чамбарчас боғлиқ.

Аламан-байга (пойга) - ўрта асрларда энг юқори ривожланишга эришган халқ пойгаси. У, қоида тариқасида, байрам кунларида ўтказилди, ўз аҳамиятини йўқотмади, имкон қадар байрамлар ва спорт ва енгил атлетика дастурига киритилган. Қоидаларга кўра: улар отларини эгарлаб, бир қаторга тизилишди ва сигнал билан маълум бир жойга олдинга югуришди, кейин бутун чопаётган отлиқлар орқага бурилиб кетишди; биринчи қайтган киши ғолиб деб топилди.

Баига (пойга) - узоқ масофага сакраш. Одатда 50 км масофага пойга шаклида йирик комплекс мусобақалар пайтида ўтказилди.

Чоуган - от полоси. Ривожланишнинг бошланиши 7-8-асрларга тўғри келади, ўйин жангчиларнинг асосий ўйин-кулгиларидан бири эди. Чавандозларнинг махсус таёқлари (сулжонлар) бўлиб, улар ёрдамида тўпни уриб туширади. Ўйинчилар икки партияга бўлинган; ҳар бир жамоа тўпни рақиб дарвозасига узатишга ҳаракат қилди. Баъзида чоуган замонавий хоккейни эслатувчи отда ўйналмаган.

От спорти билан бир қаторда дорбозлик, яъни қўзғалмас арқонда мувозанат нури (лангар) билан ижро этиш санъати ҳам муваффақият қозонди. Мувозанат санъати 2,5 минг йил олдин Шарқда пайдо бўлган ва кейин бутун дунёга тарқалди. Ажойиб жисмоний тайёргарлиги ва яхши координацияни намойиш этган арқончилар байрам ва тантаналарда чиқиш қилдилар.

Халқ меҳрини қозонган навбатдаги спорт тури кураш, миллий белбоғли курашдир. Тарихий меросни тиклаш бўйича чора-тадбирларни амалга оширишда жанг санъатининг ушбу турига алоҳида эътибор қаратилди, чунки бугунги кунда айнан Ўзбекистон бошқа жанг санъатлари орасида ўзини таниб олиш, спорт тури сифатида муайян қоидаларни ишлаб чиқиш ва спортнинг барча турларини ривожлантиришда биринчи ўринда туради. бу халқаро мақом. Дуэль миллий бойлик бўлиб, кўп асрлик фалсафа, қадриятлар, рақибга ҳурмат, инсонпарварлик, ҳалолликни ўзида мужассам этган. Қандай оддий қоидалар тасдиқлайди, биз эслаймиз: оғриқли ва бўғувчи усуллар, белдан пастроқ тутқичлар ва ҳар қандай тажовузкорлик ва хўрлик кўринишлари тақиқланади; жанг фақат позицияда бўлиб ўтади, мойил ҳолатда курашиш тақиқланади, рақибнинг танаси учинчи нуқтада қўллаб-қувватланса, жанг тўхтайди. Кураш, авваламбор, куч ва эпчиллик мусобақаси бўлиб, рақибларнинг бир-бирини ҳурмат қилишидан иборат. Буларнинг барчаси курашни оддий, тушунарли, ажойиб, жўшқин ва хавфсиз спорт турига айлантиради, уни ёшлар ҳам, кекса ёшдагилар ҳам қўллаб-қувватлайди. Ва, масалан, «кураш», «ҳалол», «таазим», «тўхта», «ёнбош» атамалари халқаро спорт луғатига табиий равишда кириб келди.

Кураш курашига бўлган қизиқиш жанг санъатининг бошқа турларининг ривожланишига сабаб бўлди. Масалан, минтақа халқлари жанг санъатининг кўп асрлик анъаналарини ўзида мужассам этган замонавий жанг санъати тури – «Ўзбек жанг санати» (ўзбек жанг санъати) айниқса, ёшлар ўртасида оммалашгани буни тасдиқлайди. Ушбу жанг санъати ўрганилган мерос асосида яратилган, турли жанговар тизимларнинг самарали усуллари билан бойитилган. Ушбу жанг санъати маълум йўналишлар билан ажралиб туради: спорт, соғломлаштириш (40 ёшдан кейин), қўл санъати (3000 қўл техникаси), темурийлар жанг санъати (пичоқ, қилич, таёқ, найза билан ишлаш), жанговар кураш. Ҳимоя ва ҳужум ҳаракатларининг комплекслари тарихий шахслар номи билан аталган, бу, шубҳасиз, ватанпарварлик тарбиясига ҳисса қўшади.

Жанг санъатининг яна бир қизиқ тури, уни эътибордан четда қолдириб бўлмайди, бу Турон (сўзнинг тарихий маъноси эпчил, кучли, қўрқмас) - бу жанг санъатидир, улар қадимги даврларда содир бўлган жангларда учраган турли хил услублар элементларини ўз ичига олади. ҳозирги Ўзбекистон ҳудуди. Мутахассисларнинг фикрича, ўтмишда савдо шаҳарларида Буюк ипак йўли бўйлаб юрган карвонларни кузатиб бориш ва ҳимоя қилиш билан шуғулланувчи кишилар бўлган. Улар ноёб жанговар маҳоратга эга эдилар, бу уларга кўплаб ва яхши қуролланган рақибларга қарши муваффақиятли курашиш имконини берди. Тўғри тизимлаштирилган ва қайта ишлаб чиқилган бу жанговар маҳоратлар Турон жанг санъатининг асосини ташкил этади. Шу билан бирга, жанг санъати ўзига хос фалсафани, дунёқараш тизимини ўз ичига олиши, бу билан танишиш жангчига зарур психологик тайёргарлик даражасига эришишга имкон беришини ҳисобга олиш керак.

Санаб ўтилган миллий ўйинлар, жисмоний машқлар, асрлар давомида шаклланган миллий спорт турлари, албатта, нафақат жисмоний сифатларни (куч, тезлик, чидамлилик, эпчиллик, мослашувчанлик), балки ахлоқий ва иродавий фазилатларни ҳам ҳар томонлама ривожлантирди. Аста-секин шахс ривожланишининг жисмоний йўналишининг утилитар аҳамияти нафақат соғлом турмуш тарзи, фаол жисмоний тарбия ва спортни тарғиб қилиш билан тўлдирилди, балки кундалик ҳаётнинг бир қисмига, бўш вақт шаклига айланди ва тушунчага айланди. унинг кейинги органик ривожланиши.