Faoliyat haqida

 

Mamlakat va uning xalqi rivojlanishi uchun Bioxilmaxillikning ahamiyatini to‘la tushunib yetish uchun, eng avvalo mazkur tushunchaning mazmun va mohiyatini bilish kerak. “Bioxilmaxillik nima?”, degan savolga ko‘pchilik bu “tabiat” yoki “yovvoyi hayvonlar” deb javob beradi. Ammo, Bioxilmaxillik ancha keng tushuncha bo‘lib, u hayotning barcha turlarini va sayyoramizda mavjud barcha tabiiy tizimlarni o‘z ichiga oladi.

 

Bioxilmaxillik turg‘un tushuncha emas. U tabiat barcha biologik qismlarining o‘zaro bog‘liqligi va bir-birini taqozo etishini tan oladi. Ko‘pincha mazkur tushunchaning uch darajasi farqlanadi:

– turlarning biologik rang-barangligi – barcha o‘simliklar va hayvonlarning, shu jumladan turli bakteriyalar va mikroorganizmlarning rang-barangligi;

– genetik rang-baranglik – turlardagi genetik materialning rang-barangligi va ularning o‘rtasidagi Bioxilmaxillik;

– ekologik tizimlarning rang-barangligi – ekologik tizimlarning boyligi (masalan, tog‘ o‘rmonlari, cho‘llar yoki savannalar, sahrolar va dengizlar va h.k.). Bu uch daraja jamuljam holda Bioxilmaxillikni tashkil etadi. Shu sababli mazkur darajalarning har birini asrash umuman Bioxilmaxillikni asrash uchun muhimdir.

 

O‘zbekistonning umumiy biologik xilma-xilligi 27000 dan ortiq turni tashkil etadi. Mamlakatimizning o‘simlik dunyosida yuksak yoki oliy o‘simlik turlari alohida ajralib turadi. O‘zbekiston Respublikasi hududida 4500 ga yaqin yuksak o‘simlik turlari va 2000 dan ortiq zamburug‘ turlari uchraydi. Ular orasida jiddiy muhofazaga muhtoj kamyob va relikt turlar ham mavjud bo‘lib, ularning soni 300 dan oshadi. O‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga 314 turdagi o‘simlik turi kiritilgan.

 

Har yili respublikada yovvoyi holda o‘sadigan dorivor, oziq-ovqat va texnik o‘simliklarning 65 turiga yaqini yetishtiriladi. Eng ko‘p miqdordagi hosil quyidagi turlarga to‘g‘ri keladi: qizilmiya, kovrak, kovul, qo‘ziqorin va na’matak.

 

O‘zbekiston faunasida umurtqali hayvonlarning 706 turi (sut emizuvchilar – 107, qushlar – 460, sudralib yuruvchilar – 64, amfibiyalar – 3 va baliqlar – 76) mavjud, umurtqasiz hayvon turlari esa 15 mingdan ortiq. So‘nggi o‘n yil davomida tabiatdan foydalanishning kuchayishi oqibatida, O‘zbekistondagi ko‘plab hayvon turlari kuchli antropogen ta’sir ostida qolib, ularning yashash joylari va soni qisqardi, ba’zilari esa butunlay yo‘q bo‘lib ketdi.

 

Muhofazaga muhtoj va yo‘qolib borayotgan hayvon turlaridan O‘zbekistonning Qizil kitobiga kenja turlar bilan birgalikda sutemizuvchilarning 30, qushlarning 52 turi, sudralib yuruvchilarning 21 turi, baliqlarning 18 turi, halqasimon chuvalchanglarning 3 turi, mollyuskalarning 15 turi va bo‘g‘imoyoqlilarning 67 turi kiritilgan.

 

O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligining bioxilma-xillik sohasidagi faoliyati asosan tabiiy majmualar, o‘simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish, ulardan oqilona foydalanishni tartibga solish va nazorat qilish sohaga doir chora-tadbirlar tizimini ishlab chiqish hamda amalga oshirish, bioxilma-xillikni o‘rganish va muhofaza qilish sohasidagi xalqaro aloqalarni rivojlantirish hamda boshqalardan iboratdir.

 

 

1	O‘zbekiston Respublikasining Hayvonot dunyosi Qizil kitobi 3 tilda   (48,7 mb)
2	O‘zbekiston Respublikasi O‘simlik dunyosi Qizil kitobi 3 tilda   (67 mb)